Τα σοβιέτ των χρηματαγορών

© Villi.Ingi / flickr

Εδώ και αρκετό καιρό ο καπιταλισμός άρχισε να δείχνει την σκοτεινή πλευρά του. Και είναι πλέον φανερή ακόμη και σε ανθρώπους σαν εμένα που η απογοήτευση από την αριστερά, τους μετάλλαξε σε μουτζαχεντίν της ελεύθερης αγοράς. Τα νέα χρηματοοικονομικά προϊόντα και η σαφής χρησιμότητα τους δίνουν σταδιακά την θέση τους σε μία νέα μορφή συγκεντροποίησης των αγορών, την τιτλοποίηση των πάντων. Το πετρέλαιο και η τιμή του αποτελούν το πρώτο ορατό δείγμα μίας μεταστροφής που μπορεί να αποβεί μοιραία.

Το πετρέλαιο είναι ένα προϊόν η τιμή του οποίου καθορίζεται υπό κανονικές συνθήκες από τους νόμους της προσφοράς και της ζήτησης. Η αγορά πετρελαίου ορίζεται από τις κινήσεις των παραγωγών, των μεταποιητών, των διανομέων και των καταναλωτών. Οι τεχνικές που χρησιμοποιεί ο καθένας μπορεί να μην είναι πάντα στην κατεύθυνση του υγιούς ανταγωνισμού, όμως η διάχυση της λειτουργίας της αγοράς στους φυσικούς της παίκτες, οδηγεί τις περισσότερες φορές στις απαραίτητες διορθώσεις.

Τι γίνεται όμως όταν ένα αγοραίο προιόν σαν το πετρέλαιο τιτλοποιείται? Όταν η αξία του μετατρέπεται από αξία προιόντος σε αξία τίτλου? Τότε εισβάλουν στην αγορά νέοι, ισχυροί κεφαλαιακά, παράγοντες οι οποίοι δίνουν στο προιόν νέο περιεχόμενο και συνεπώς νέα αξία. Μεταλλάσουν τους παράγοντες επηρεασμού τις τιμής. Έτσι η παραγωγική δυνατότητα, τα αποθέματα, το επίπεδο της κατανάλωσης χάνουν την σύνδεση τους με την τιμή του προιόντος και μετατρέπονται σε απλά άλλοθι κερδοσκοπίας. Η τιμή του πετρελαίου καθορίζεται πλέον από την χρονική στιγμή, τις επενδυτικές στρατηγικές, τα καρτέλ των funds, τους έξυπνους και ανόητους επενδυτές. Οι παραγωγοί και οι χρήστες του προιόντος μένουν εκτός και αρκούνται στο να πληρώνονται ή να πληρώνουν.

Είναι η νέα αυτή κατάσταση μία διαφορετική μορφή αγοράς? Σαφέστατα όχι. Όποιον ορισμό και αν χρησιμοποιήσει κανείς. Καταρχήν η προσφορά και η ζήτηση απομακρύνονται από τους φυσικούς τους φορείς. Οι μηχανισμοί των τιμών καθορίζονται πλέον κεντρικά, μέσα από ένα ιδιότυπο πάρε δώσε μεταξύ ομοειδών παραγόντων. Δημιουργέιται στο μέσο της αγοράς ένας κόμβος που συγκεντρώνοντας την κίνηση του προιόντος προσδιορίζει μόνος του τα χαρακτηριστικά της προσφοράς και της ζήτησης μέσω ενός εσωτερικού μηχανισμού κερδοσκοπίας. Η αξία του πετρελαίου μετατρέπεται σε αξία της κατοχής του πετρελαίου και αυτή με την σειρά της σε αξία της αξίας της κατοχής του πετρελαίου. Το πετρέλαιο που παράγει ενέργεια γίνεται χαρτί που παράγει κέρδος. Το προιόν μετουσιώνεται και συνεπώς τόσο οι παραγωγοί όσο και οι καταναλωτές του αλλάζουν. Και δεν θα υπήρχε κανένα πρόβλημα με αυτό το φαινόμενο αν δεν ίσχυε το εξής παράδοξο, η ρευστότητα της αγοράς του νέου προιόντος να στηρίζεται σχεδόν αποκλειστικά από τους καταναλώτές του παλιού. Με απλά λόγια, αγοράζουμε πετρέλαιο με την τιμή των τίτλων του πετρελαίου τους οποίους όμως δεν μπορούμε να κάψουμε σε κανέναν καυστήρα.

Όμως, όσο και αν διαφωνήσουν κάποιοι, όταν μία πολύ μικρή αγορά με τους δικούς της κανόνες επεμβαίνει και επιβάλλεται σε μία πολύ μεγαλύτερη αγορά με διαφορετικούς κανόνες και διαφορετικό προορισμό, τότε η δεύτερη ορίζεται πλέον ως κεντρικά κατεθυνόμενη αγορά. Και αυτό ακριβώς είναι σήμερα η αγορά του πετρελαίου, μία αγορά οι τιμές της οποίας είναι τεχνιτές και κεντρικά καθοριζόμενες. Ίσως όχι από κρατικά κέντρα, σίγουρα όμως από χρηματοοικονομικά. Και από ότι φαίνεται η κακοδιαχείριση και η αδιαφάνεια δεν αποτελούν χαρακτηριστικά του κράτους ως οικονομικού παράγοντα, αλλά εν γένει όλων των πόλων κεντρικής διαχείρισης των αγορών.

Όταν ένα προιόν των 60 δολαρίων έφτασε να αξίζει 100, σίγουρα κάποιος έβαλε το χέρι του. Και αυτό το χέρι δυστυχώς δεν είναι αόρατο. Γινόμαστε μάρτυρες της ραγδαίας εμφάνισης νέων σοβιέτ που από τα μίζερα γραφεία του κρεμλίνου και τις παγερές κολεκτίβες μεταφέρθηκαν στα sexy γραφεία του City και της Wall street. Ο νέου τύπου κεντρικός σχεδιασμός των αγορών ακολουθεί διαφορετικές τεχνικές αλλά έχει τους ίδιους στόχους. Το ερώτημα είναι αν θα υποστούμε την άνοδο και την κατάρρευση ενός ακόμα σοβιετικού συστήματος ή θα επιταχύνουμε την απαραίτητη νέα περεστρόικα ώστε να έρθει λίγο πιο έγκαιρα από την τελευταία.